نزدیک نیمی از تولیدات کشاورزی به ضایعات تبدیل می‌شود
مدیرکل دفتر تخصصی کشاورزی و منابع طبیعی جهاددانشگاهی با تأکید بر لزوم کاهش ضایعات کشاورزی گفت: بین ۳۰ تا ۴۰ درصد محصولات کشاورزی ایران با وجود مصرف آب، انرژی و هزینه بالا، به ضایعات تبدیل می‌شود؛ موضوعی که اگر مدیریت شود، می‌تواند نقش مهمی در افزایش بهره‌وری و امنیت غذایی ایفا کند.
به گزارش مملکت ما، سیدضیاء نصرتی، مدیرکل دفتر تخصصی کشاورزی و منابع طبیعی جهاددانشگاهی در نشست نقش فناوری های نوین در امنیت غذایی پایدار، افزایش بهره وری مصرف آب در کشاورزی و کاهش ناترازی آب کشور اظهار کرد: در جهاددانشگاهی تلاش کرده‌ایم با مطالعه جامع نظام مسائل کشاورزی و منابع طبیعی و با تکیه بر اسناد بالادستی، مسیر روشنی برای ارتقای بهره‌وری این بخش ترسیم کنیم. ابتدا وضعیت موجود را به‌صورت کامل بررسی کردیم و ظرفیت‌ها و توانمندی‌های جهاددانشگاهی را سامان دادیم تا بتوانیم از همه امکانات موجود برای افزایش بهره‌وری کشاورزی بیشترین استفاده را داشته باشیم.
کاهش نگران‌کننده سرانه آب کشور
وی با اشاره به روند کاهش منابع آبی افزود: ایران در منطقه خشک و نیمه‌خشک جهان قرار دارد و تغییرات اقلیمی آثار خود را بیش از سایر مناطق بر کشور ما گذاشته است. از سال ۱۹۷۰ تاکنون، روند بارش‌ها و حجم آب‌های تجدیدپذیر کشور به‌صورت مستمر کاهش یافته و سرانه آب از حدود ۶۸۰۰ مترمکعب در سال ۱۳۳۵ به حدود ۱۱۰۰ تا ۱۲۰۰ مترمکعب در سال ۱۴۰۵ رسیده است.
نصرتی تصریح کرد: این رقم در آستانه خط قرمز بحران قرار دارد؛ چراکه کشورهایی که سرانه آب آنها کمتر از هزار مترمکعب در سال باشد، در وضعیت بحران آبی محسوب می‌شوند. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد تا سال ۱۴۲۰ سرانه آب ایران به حدود ۹۷۶ مترمکعب خواهد رسید که به معنای ورود قطعی کشور به وضعیت کم‌آبی شدید است.
تمرکز جمعیتی و صنعتی در مناطق کم‌آب، اشتباهی استراتژیک
این مقام مسئول ادامه داد: بخش عمده جمعیت، صنعت و فعالیت‌های کشاورزی ما در فلات مرکزی متمرکز است؛ جایی که کمترین سرانه آب را در کشور داریم. این مسئله نشان می‌دهد در توزیع و استقرار فعالیت‌ها مسیر درستی طی نکرده‌ایم و باید در سیاست‌های توسعه منطقه‌ای بازنگری جدی صورت گیرد.
کشاورزی؛ بزرگ‌ترین مصرف‌کننده آب کشور
مدیرکل دفتر تخصصی کشاورزی و منابع طبیعی جهاددانشگاهی با اشاره به اینکه حدود ۹۰ درصد منابع آبی کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، گفت: این میزان در حالی است که میانگین جهانی مصرف آب در کشاورزی حدود ۷۲ درصد و در کشورهای اروپایی حدود ۳۰ درصد است. بنابراین، بار اصلی فشار بر منابع آبی در کشور ما بر دوش کشاورزی است و اگر قرار است اقدامی مؤثر انجام شود، باید از این بخش آغاز کرد.
بهره‌وری پایین در آبیاری و تولید محصولات
وی با تأکید بر لزوم اصلاح الگوهای آبیاری افزود: راندمان آبیاری در ایران حدود ۴۵ درصد است، در حالی که در کشورهای پیشرفته به ۷۰ درصد می‌رسد. بهره‌وری تولید محصولات کشاورزی نیز به‌طور میانگین حدود ۱.۵ کیلوگرم به ازای هر مترمکعب آب است، در حالی که این رقم در کشورهای توسعه‌یافته به بیش از ۶ کیلوگرم می‌رسد.
نصرتی با اشاره به تأثیر اقلیم بر عملکرد کشاورزی کشور گفت: میانگین تعرق در ایران سه برابر میانگین جهانی و میانگین بارش یک‌سوم جهان است. این داده‌ها نشان می‌دهد که ما باید توجه بیشتری به کشت‌های گلخانه‌ای و محیط‌های کنترل‌شده داشته باشیم.
هدف‌گذاری رشد سه‌برابری در تولید گلخانه‌ای
وی در ادامه خاطرنشان کرد: در سند هفتم پیشرفت کشور، هدف‌گذاری مشخصی در زمینه توسعه کشاورزی گلخانه‌ای انجام شده است. بر اساس این سند، میزان تولید محصولات گلخانه‌ای باید از ۳.۵ میلیون تن فعلی به ۱۰ میلیون تن افزایش یابد. تحقق این هدف مستلزم تقویت سه‌برابری زیرساخت‌ها و بهره‌گیری حداکثری از فناوری‌های نوین در بخش کشاورزی است.
گذار از کشاورزی منبع‌محور به کشاورزی دانش‌بنیان، راه عبور از بحران آب است
مدیرکل دفتر تخصصی کشاورزی و منابع طبیعی جهاددانشگاهی تأکید کرد: کشور برای عبور از بحران ناترازی آب و دستیابی به امنیت غذایی پایدار، باید از کشاورزی منبع‌بنیان به سمت کشاورزی دانش‌بنیان حرکت کند و نقش فناوری را در این مسیر پررنگ‌تر سازد.
سیدضیاء نصرتی در ادامه سخنان خود با اشاره به وضعیت نامتوازن بهره‌برداری از منابع آب در کشاورزی گفت: حدود ۶۰ درصد محصولات کشاورزی دنیا به‌صورت دیم تولید می‌شود، در حالی که در ایران تنها ۸ درصد تولیدات دیم و ۹۲ درصد آبی است. این وابستگی شدید به منابع آبی یکی از مهم‌ترین چالش‌های بخش کشاورزی ماست و باید در سیاست‌های تولید بازنگری اساسی صورت گیرد.
۴۰ درصد تولیدات کشاورزی در کشور به ضایعات تبدیل می‌شود
وی با بیان اینکه میزان ضایعات محصولات کشاورزی در ایران بسیار بالاست، افزود: بین ۳۰ تا ۴۰ درصد از محصولات کشاورزی که با صرف منابع آب، انرژی و هزینه فراوان تولید می‌شوند، به ضایعات تبدیل می‌شود. کاهش ضایعات می‌تواند نقشی بسیار مؤثر در افزایش بهره‌وری و کاهش فشار بر منابع آب کشور داشته باشد.
سهم پایین کشاورزی در تولید ناخالص داخلی
این مقام مسئول اظهار کرد: سهم بخش کشاورزی در تولید ناخالص داخلی کشور حدود نیم درصد است، در حالی که این عدد در کشورهای با درآمد متوسط بیش از یک درصد و در کشورهای با درآمد بالا حدود پنج درصد گزارش شده است. این آمار نشان می‌دهد که زنجیره ارزش کشاورزی در کشور ما کامل نیست و بخش عمده‌ای از تولیدات یا در داخل مصرف می‌شوند، یا به‌صورت خام صادر و یا در قالب ضایعات از بین می‌روند.
اهداف کمی برنامه هفتم در بخش کشاورزی
نصرتی با اشاره به اهداف تعیین‌شده در اسناد بالادستی از جمله برنامه هفتم توسعه و سند ملی تحول و امنیت قضایی کشور گفت: بر اساس این اسناد، سهم آب بخش کشاورزی باید از ۸۱ میلیارد مترمکعب به ۵۱ میلیارد مترمکعب کاهش یابد. همچنین راندمان آبیاری باید از ۴۵ درصد فعلی به ۶۰ درصد برسد، میزان ضایعات محصولات از ۳۰ درصد به ۱۵ درصد کاهش یابد و بهره‌وری تولید از ۱.۳ به ۲.۶ کیلوگرم در هر مترمکعب افزایش پیدا کند.
وی افزود: هدف دیگر، کاهش سهم مصرف آب در کشاورزی از ۹۰ درصد به حدود ۶۵ درصد و افزایش سهم محیط‌زیست به بیش از سه برابر مقدار کنونی است. این اهداف نشان می‌دهد که کشور برای تحقق آنها نیازمند برنامه عملیاتی دقیق و ابزارهای فناورانه کارآمد است.
ضرورت ارتقای فناوری در کشاورزی
مدیرکل دفتر تخصصی کشاورزی و منابع طبیعی جهاددانشگاهی با بیان اینکه ابزار اصلی افزایش بهره‌وری آب، فناوری است، خاطرنشان کرد: فناوری‌های فعلی کشاورزی کشور قدیمی‌اند و باید به‌روز شوند. توسعه فناوری بدون پژوهش ممکن نیست و تحقیق پایه‌ای‌ترین رکن در دستیابی به فناوری‌های نوین است.
ظرفیت جهاددانشگاهی در توسعه فناوری‌های کشاورزی
وی با اشاره به ظرفیت‌های گسترده جهاددانشگاهی در حوزه کشاورزی گفت: جهاددانشگاهی در ۲۱ استان کشور و در قالب ۲۳ واحد سازمانی و زمان، ۱۷ گروه پژوهشی، ۲۳ مرکز خدمات تخصصی و حدود ۲۰۰ عضو هیأت علمی و پژوهشگر در حوزه کشاورزی و منابع طبیعی فعالیت دارد. این ظرفیت عظیم، بستر مناسبی برای گسترش پژوهش و توسعه فناوری در بخش کشاورزی کشور فراهم کرده است.
تشکیل شبکه ملی پژوهش و فناوری کشاورزی در جهاددانشگاهی
نصرتی ادامه داد: برای هماهنگی فعالیت‌ها، حوزه کشاورزی در جهاددانشگاهی به ۶ تا ۷ بخش کلی تقسیم شده است؛ شامل صنایع غذایی، علوم باغبانی، علوم زیستی و منابع طبیعی، آبزی‌پروری، دام و گیاهان دارویی و کشاورزی هوشمند. مجموعه این حوزه‌ها در قالب شبکه پژوهش و فناوری کشاورزی و منابع طبیعی جهاددانشگاهی سازماندهی شده‌اند.
وی افزود: در این شبکه، با همفکری و تبادل نظر میان متخصصان سراسر کشور، به فهم مشترکی از مسائل ملی کشاورزی دست یافته‌ایم و بر اساس آن، محورهای فعالیت هر حوزه را تدوین کردیم. همچنین یک برنامه سه‌ساله طراحی شده که تمرکز اصلی آن بر افزایش بهره‌وری مصرف آب در کشاورزی است.»
اجرای ۱۰۰ طرح فناورانه برای افزایش بهره‌وری آب
این مقام مسئول اعلام کرد: در قالب این برنامه سه‌ساله، اجرای حدود ۱۰۰ طرح پژوهشی و فناورانه در دستور کار قرار گرفته است. هدف ما این است که همه فعالیت‌ها و توان تخصصی در جهاددانشگاهی هم‌راستا با هدف مشترک "افزایش بهره‌وری آب در کشاورزی" و "تقویت امنیت غذایی کشور" متمرکز شوند.
همکاری با وزارت جهاد کشاورزی و بخش خصوصی
نصرتی با بیان اینکه شبکه پژوهش و فناوری کشاورزی جهاددانشگاهی ماهیتی درون‌زا و برون‌گرا دارد، گفت: اگرچه این شبکه در بستر جهاددانشگاهی شکل گرفته است، اما از ظرفیت‌های سایر بخش‌ها از جمله وزارت جهاد کشاورزی، سازمان تات، شرکت‌های دانش‌بنیان و بخش خصوصی توانمند نیز بهره خواهد برد. این همکاری‌ها می‌تواند الگوی توسعه‌ای برای کل بخش کشاورزی کشور باشد.
تمرکز نشست‌های تخصصی بر سه محور آبزی‌پروری، گیاهان دارویی و فناوری‌های نوین
وی در پایان با اشاره به نشست تخصصی اخیر حوزه کشاورزی جهاددانشگاهی گفت: در نشست هفته گذشته با حضور نمایندگان سازمان برنامه و بودجه و دستگاه‌های مرتبط، بر سه محور اصلی شامل آبزی‌پروری، کشاورزی هوشمند و گیاهان دارویی تمرکز کردیم. این نشست با هدف تبیین نقش فناوری‌های نوین در امنیت غذایی پایدار و افزایش بهره‌وری مصرف آب برگزار شد.
انتهای پیام/
نظرات