خطر تعطیلی گسترده در صنعت فولاد بدلیل ناترازی / خسارت بخش فولاد به ۱۴ میلیارد دلار رسید

به گزارش مملکت ما، بهرام سبحانی، رئیس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، امروز در نشست خبری این انجمن، گزارشی از وضعیت تولید، صادرات و واردات در زنجیره آهن و فولاد کشور طی سال ۱۴۰۳ ارائه داد و آن را با سال ۱۴۰۲ و همچنین عملکرد فروردین ۱۴۰۴ در مقایسه با فروردین سال گذشته مورد بررسی قرار داد.

وی با اشاره به ادامه‌دار بودن افت تولید در این صنعت راهبردی اظهار داشت: برای دومین سال متوالی، تولید فولاد در کشور با کاهش مواجه بوده است. به گفته سبحانی، بررسی عملکرد سالانه و حتی آمار تولید فروردین‌ماه دو سال اخیر نشان می‌دهد که روند نزولی تولید همچنان ادامه دارد.

افت تولید در بخش‌های مختلف زنجیره فولاد

رئیس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران با اشاره به جزئیات عملکرد بخش‌های مختلف زنجیره فولاد عنوان کرد: در بخش مقاطع طویل شامل تیرآهن، میلگرد، نبشی و ناودانی، تولید سال ۱۴۰۳ به ۱۲ میلیون و ۴۵۱ هزار تن رسید؛ رقمی که نسبت به ۱۲ میلیون و ۶۹۳ هزار تن در سال ۱۴۰۲، کاهشی معادل ۰.۳ درصد را نشان می‌دهد.

در مقابل، تولید محصولات تخت نظیر ورق‌های گرم، سرد و پوشش‌دار، با رشد ۶.۹ درصدی از ۹ میلیون و ۹۲ هزار تن در سال ۱۴۰۲ به ۹ میلیون و ۷۱۸ هزار تن در سال ۱۴۰۳ افزایش یافته است.

اما در بخش فولاد خام (بیلت و اسلب)، کاهش معنادار ۵.۷ درصدی به ثبت رسیده و تولید از ۲۰ میلیون و ۱۹ هزار تن در سال ۱۴۰۲ به ۱۹ میلیون و ۵۲ هزار تن در سال ۱۴۰۳ رسیده است. سبحانی علت این افت را اعمال گسترده‌تر محدودیت‌های انرژی نسبت به سال گذشته عنوان کرد؛ به‌طوری‌که برخلاف گذشته، محدودیت‌های گاز و برق در سال ۱۴۰۳ همزمان و در مقیاس وسیع‌تری اعمال شد.

ظرفیت بالقوه‌ای که بالفعل نشد

سبحانی خاطرنشان کرد: علی‌رغم وجود بیش از ۵۰ میلیون تن ظرفیت نصب‌شده برای تولید فولاد، تنها حدود ۳۰ میلیون تن آن به تولید واقعی تبدیل شده است؛ یعنی یک‌سوم ظرفیت تولید بلااستفاده باقی مانده که علت آن را باید در محدودیت‌های زیرساختی جست‌وجو کرد.

صادرات؛ صعود و سقوط در بخش‌های مختلف

وی تصریح کرد: در حوزه صادرات، برخلاف وضعیت تولید، برخی بخش‌ها با رشد مواجه شدند. بر اساس آمار ارائه‌شده، صادرات مقاطع نوردی در سال ۱۴۰۳ به ۳ میلیون و ۳۷۱ هزار تن رسید که رشد ۱۴ درصدی نسبت به سال پیش از آن را نشان می‌دهد. همچنین صادرات ورق‌های گرم، سرد و پوشش‌دار نیز با رشد ۱۹ درصدی از ۴۸۲ هزار تن به ۵۷۴ هزار تن رسیده است.

سبحانی ادامه داد: در مقابل، صادرات فولاد خام شامل بیلت و اسلب با کاهش ۲۲ درصدی، از ۷ میلیون و ۸۰۰ هزار تن به ۶ میلیون و ۹۳۰ هزار تن کاهش یافت.

وی این افت را ناشی از سیاست‌های ارزی دانست و تصریح کرد: الزام به عرضه ارز صادراتی با نرخ نیما تا پایان فصل سوم سال ۱۴۰۲، انگیزه صادرکنندگان را به‌شدت کاهش داد.

کاهش درآمدهای ارزی علی‌رغم رشد وزنی

رئیس انجمن فولاد ایران اظهار کرد: ارزش صادرات فولاد خام در سال ۱۴۰۳ با افتی ۲۸ درصدی از سه میلیارد و ۷۵۸ میلیون دلار به دو میلیارد و ۷۷۰ میلیون دلار رسید که علت آن، کاهش قیمت‌های جهانی بوده است. همچنین ارزش صادرات محصولات زنجیره بالادستی (شامل گندله، آهن اسفنجی و سنگ‌آهن) نیز با کاهش ۱۳ درصدی مواجه شد.

جهش واردات ورق‌های فولادی

سبحانی با انتقاد از سیاست‌های ارزی حاکم بر واردات، گفت: واردات ورق‌های گرم، سرد و پوشش‌دار در سال ۱۴۰۳ با رشد قابل توجهی از ۳۹۷ هزار تن به یک میلیون و ۴۷۱ هزار تن رسید؛ این در حالی است که به‌رغم این رشد حجمی، ارزش دلاری واردات فقط سه درصد کاهش یافت که ناشی از افت جهانی قیمت‌هاست.

وی افزود: واردات عمدتاً با استفاده از ارز نیمایی انجام شد و نیاز واقعی کشور را پوشش نمی‌داد؛ بنابراین باید این واردات را غیرضروری و مخل تولید داخلی دانست.

آمار فروردین ۱۴۰۴ و هشدار نسبت به صادرات غیررسمی

سبحانی به آمار فروردین ۱۴۰۴ نیز اشاره کرد. بر این اساس، تولید مقاطع طویل با کاهش ۱.۱ درصدی به ۹۸۵ هزار تن رسید و تولید محصولات تخت نیز با افت ۴.۲ درصدی به ۸۱۹ هزار تن کاهش یافت. با این حال، تولید فولاد خام با رشد ۴.۶ درصدی به سه میلیون و ۲۱۲ هزار تن رسید.

وی افزود: در حوزه صنایع بالادستی، تولید آهن اسفنجی و سنگ‌آهن به‌ترتیب با رشد ۷ و ۱.۱ درصدی همراه بود، در حالی که تولید گندله افت ۱.۴ درصدی داشت.

افت صادرات مقاطع نوردی و جهش در صادرات خام

بر اساس گزارش رئیس انجمن فولاد، صادرات مقاطع طویل در فروردین ۱۴۰۴ با افت ۱۸ درصدی از ۲۱۵ هزار تن به ۱۷۶ هزار تن کاهش یافت. اما صادرات فولاد خام رشد ۵۰ درصدی داشته و از ۳۴۳ هزار تن به ۵۱۵ هزار تن رسیده است. همچنین صادرات آهن اسفنجی ۱۳ درصد و کنسانتره ۱۴۵ درصد افزایش داشته‌اند.

سبحانی نسبت به افزایش صادرات غیررسمی هشدار داد و گفت: استفاده از کارت‌های بازرگانی یک‌بار مصرف موجب شده تا صادرات از مسیرهای غیراصولی صورت گیرد؛ این محصولات معمولاً با قیمت‌هایی پایین‌تر از نرخ بازار جهانی صادر می‌شوند که مصداق دامپینگ است و موجب شده برخی کشورها همچون عراق و افغانستان تعرفه‌هایی علیه فولاد ایران وضع کنند.

نوسان در ارزش صادرات

وی همچنین اظهار کرد: در بخش ارزش صادرات نیز، صادرات مقاطع طویل از ۱۰۳ میلیون دلار به ۷۷ میلیون دلار کاهش یافت که افتی ۲۶ درصدی محسوب می‌شود. اما صادرات ورق‌ها با رشد ۵۰ درصدی از ۱۲ به ۱۸ میلیون دلار رسید. ارزش صادرات فولاد خام نیز از ۱۶۲ میلیون دلار به ۲۱۶ میلیون دلار افزایش یافت (رشد ۳۴ درصدی).

سبحانی در ادامه عنوان کرد: در فروردین‌ماه امسال نیز، همچون سال گذشته، واردات ورق‌های فولادی رشد قابل توجهی داشته و نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳۱ درصد افزایش یافته است. وی این مسئله را برخلاف مصالح تولید داخلی دانست.

بحران انرژی و خطر تعطیلی گسترده در صنعت فولاد

رئیس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران با اشاره به تشدید محدودیت‌های برق در سال ۱۴۰۴ گفت: کاهش ۹۰ درصدی سهم برق صنایع به معنای توقف کامل تولید است. فرآیندهای پیچیده و مداوم فولادسازی نیازمند برق پایدار است و قطع ناگهانی برق منجر به آسیب‌های جدی به تجهیزات، مواد در حال ذوب و حتی نابودی کامل خطوط تولید می‌شود.

سبحانی افزود: صنعت فولاد از وزارت نیرو انتظار دارد به تعهدات خود پایبند باشد. توافق‌نامه‌ای میان وزارت صمت و نیرو امضا شده بود که بر اساس آن قرار بود تنها ۲۰۰۰ مگاوات از مصرف برق صنایع کاهش یابد؛ اما در عمل این میزان به کاهش ۹۰ درصدی برای برخی صنایع رسیده است که نه‌تنها غیرمنطقی، بلکه نشان از بی‌برنامگی در سیاست‌گذاری دارد.

خسارت‌های سنگین ناشی از ناترازی انرژی

وی اضافه کرد: در سال ۱۴۰۳ نسبت به ۱۴۰۲ تولید فولاد به میزان ۵.۷ درصد کاهش یافته است که دلیل اصلی آن محدودیت انرژی برای صنایع فولادی کشور بود.

رئیس هیئت مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران بیان کرد: در سال ۱۴۰۳ دامنه قطعی‌های برق و گاز افزایش یافت بطوری که در سال ۱۴۰۳ اولین سالی بود که برق و گاز در کارخانه‌های فولاد با هم قطع شد.

وی گفت: ارزش تولیدات از دست رفته آهن و فولاد از محدودیت انرژی در سال ۱۴۰۰ به ارزش ۳ میلیارد و ۴۲۱ میلیون دلار در سال ۱۴۰۱ به ارزش ۲ میلیارد و ۵۶۳ میلیون دلار در سال ۱۴۰۲ به ارزش ۲ میلیارد و ۵۴۲ میلیون دلار و در سال ۱۴۰۳ به ارزش ۵ میلیارد و ۵۷۳ میلیون دلار بوده و در مجموع ارزش تولیدات از دست رفاه آهن و فولاد طی سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳ در مجموع ۱۴ میلیارد و ۹۹ میلیون دلار بوده است.

سبحانی ضمن تاکید بر لزوم ساخت نیروگاه‌های اختصاصی برای صنایع بزرگ، عنوان کرد: احداث نیروگاه‌های هزار مگاواتی یا چندگانه کوچک‌تر می‌تواند راهکار منطقی برای رفع مشکل کمبود برق در صنایع باشد.

راهکارهای حمایتی برای گذر از بحران

رئیس انجمن فولاد ایران خواستار حمایت‌های واقعی از صنایع آسیب‌دیده شد و پیشنهاد داد: در شرایطی که تولید متوقف است، دولت نباید از کارفرمایان مالیات یا حق بیمه طلب کند. همچنین پرداخت اقساط بانکی باید دست‌کم برای یک سال به تعویق افتد تا فشار مالی غیرقابل تحملی بر صنایع وارد نشود.

رقابت ناعادلانه با کشورهای منطقه

سبحانی گفت: صنعت فولاد ایران در رقابتی ناعادلانه با کشورهای منطقه گرفتار شده است. در حالی‌که کشورهای همسایه برق را با نرخ ۶ سنت و گاز را با ۱۲ سنت در اختیار صنایع قرار می‌دهند، ما هم با کمبود مواجهیم و هم قیمت بالاتری می‌پردازیم. نرخ بهره بانکی برای تولیدکننده ایرانی تا ۴۰ درصد است، در حالی‌که در منطقه زیر دو درصد است.

وی با اشاره به مشکلات لجستیکی افزود: هزینه حمل‌ونقل داخلی برای کارخانه فولاد مبارکه از چادرملو تا خوزستان، گاه بیشتر از هزینه حمل سنگ‌آهن از استرالیا به خلیج فارس است. در چنین شرایطی، حتی اگر انرژی رایگان شود، تولید فولاد باز هم اقتصادی نخواهد بود.